Όλοι έχουμε ακούσει μια ιστορία για το διάσημο Κρητικό μαχαίρι, την παράδοση του οποίου συνεχίζουν σήμερα μερικοί έμπειροι τεχνίτες στην πόλη των Χανίων.
Θα βρείτε μια μεγάλη ποικιλία από Κρητικά μαχαίρια στα καταστήματα της πόλης των Χανίων, κάποια από αυτά μάλιστα φτιαγμένα με την πρωτότυπη παραδοσιακή μέθοδο. Εκτός από βασικό εργαλείο που ήταν όλα τα προηγούμενα χρόνια στην Κρήτη, το μαχαίρι έγινε σήμερα και ένα από τα ενθύμια που μπορεί να πάρει κανείς μαζί του από το όμορφο αυτό νησί.
Οι καλύτεροι παραδοσιακοί μαχαιροποιοί των Χανίων, εδώ και αιώνες, βρίσκονται γύρω από την οδό Σήφακα, ένα μικρό δρόμο στα βόρεια της συνοικίας της Σπλάντζιας στην Παλιά Πόλη. Σήμερα αυτοί που ασχολούνται με την παραδοσιακή μαχαιροποιία στα Χανιά είναι ελάχιστοι, και αυτό κάνει τα χειροποίητα μαχαίρια τους ακόμη πιο σπάνια.
Το μαχαίρι, σε όλους τους περασμένους αιώνες, υπήρξε βασικό εργαλείο των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Στη Κρήτη όμως οι παραδοσιακοί τεχνίτες έφεραν την ποιότητα της κατασκευής του σε άλλο επίπεδο, με αποτέλεσμα αυτό να γίνει βασικό στοιχείο της Κρητικής ενδυμασίας και κουλτούρας, αλλά και πολύτιμο προϊόν που εξαγόταν και στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.
Τα χειροποίητα Κρητικά μαχαίρια γίνονταν – και εξακολουθούν να γίνονται – από έμπειρους τεχνίτες στο χέρι, με το σμίλευμα της λάμας από ανοξείδωτο ατσάλι, την προσεκτική επεξεργασία της, και στη συνέχεια την κατασκευή της λαβής και της θήκης του. Η χειροποίητη μαχαιροποιία ήταν πάντοτε μια δύσκολη δουλειά, λόγω της μεγάλης ζέστης στην οποία πρέπει να δουλεύει ο τεχνίτης, της κάπνας, αλλά και των πολλών και συχνών μικροτραυματισμών κατά τη διάρκεια της δουλειάς. Αυτό ήταν τις τελευταίες δεκαετίες αποτρεπτικό για πολλούς νέους τεχνίτες που προσπάθησαν να συνεχίσουν να κάνουν αυτήν τη δουλειά.
Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο που έχουν τα Κρητικά μαχαίρια είναι η διχαλωτή λαβή τους, στο άνοιγμα της οποίας μπαίνει το δάχτυλο για μεγαλύτερη σταθερότητα στον χειρισμό του. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η άκρη της λεπίδας τους, η οποία είναι σε σχήμα “V”.
Το πιο συνηθισμένο παραδοσιακό Κρητικό μαχαίρι είναι η κοφτερή “σαΐτα”. Σε πολλές περιπτώσεις τα Κρητικά μαχαίρια έχουν πολύ ιδιαίτερες λαβές, π.χ. από κέρατο κατσίκας, αλλά και ιδιαίτερα περίτεχνες θήκες, όπως κάποιες από καθαρό ασήμι που είναι πολύ περίτεχνα σκαλισμένες, και οι οποίες συνοδεύουν κάποια σπάνια “συλλεκτικά” μαχαίρια. Αν δείτε με προσοχή τα μαχαίρια προς πώληση σε ένα παραδοσιακό μαχαιροποιείο στα Χανιά, θα εκπλαγείτε από τη μεγάλη ποικιλία τους και τη δημιουργική φαντασία που έχουν βάλει οι τεχνίτες κατά την κατασκευή τους.
