Στις 8 Φλεβάρη 2024 συμπληρώνονται 44 χρόνια από τον πρόωρο χαμό του “Αρχάγγελου της Κρήτης”, Νίκου Ξυλούρη. Έχουν γραφτεί σχεδόν τα πάντα όλα αυτά τα χρόνια για τον Νίκο Ξυλούρη (Ψαρονίκο) που έφυγε από την ζωή χτυπημένος από την επάρατο νόσο στις 8 Φεβρουαρίου του 1980, σε ηλικία μόλις 44 ετών.
Ένας άνθρωπος που πολεμήθηκε από τους ίδιος τους συμπατριώτες του στα πρώτα του βήματα εκτός Κρήτης εκείνος που τόλμησε και κατάφερε να βάλει την Κρητική μουσική στα σαλόνια και τα μεγάλα θέατρα σε μια πολύ δύσκολη εποχή και περίοδο.
Ο λυράρης και τραγουδιστής που συνεργάστηκε με τους πάντες με όλα τα μεγάλα ονόματα της περιόδου ακμής της Ελληνικής δισκογραφίας και ποίησης.
Οι ίδιοι άνθρωποι που τον κατηγορούσαν βέβαια και θεωρούσαν ότι λοξοδρόμησε του έφτιαξαν αγάλματα και του έκαναν αφιερώματα και μνείες μετά θάνατον. Έτσι είναι αυτός ο κόσμος παράξενος, αψυχολόγητος μα πάνω από όλα άδικος.
Ο Ψαρονικός που ήταν μια αγνή ευαίσθητη ψυχή με ένα (αρχα)γγγελικό χαμόγελο και μια καλοσύνη που ποτέ του δεν τραγούδησε και δεν έπαιξε για τα χρήματα και την δόξα τους είχε ήδη συγχωρέσει πριν φύγει από τη ζωή … όλους… ακόμα κι εκείνους που του πήραν το βραβείο που ο ίδιος κέρδισε στο “Σαν Ρέμο” και το κράτησαν για πάρτη τους!
Αυτό θα πει μεγαλείο ψυχής αντριοσύνη και Κρητική λεβεντιά!
Αυτά ήταν ο Ψαρονίκος κι άλλα πολλά που όποιος θέλει μπορεί να ψάξει και να βρει ή να ανακαλύψει και νέα δεδομένα για εκείνον μιας και τέτοιες φυσιογνωμίες και προσωπικότητες έχουν τέτοιο εκτόπισμα που όσο κι αν τους μελετάς τόσο πιο ΆΣΧΕΤΟΣ αισθάνεσαι… !
Το καλύτερο μνημόσυνο για μια ψυχή θεωρώ ότι είναι η αναγνώριση όσων έκανε εν ζωή αλλά αφού εμείς δεν τον προλάβαμε κι ας μεγαλώσαμε με τα τραγούδια του τουλάχιστον ας τον μελετήσουμε εις βάθος και ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πόσο δύσκολο ήταν την δεκαετία του ’50 και του ’60 να στηριχθεί η Παράδοση της Κρήτης και να διαδωθεί η λύρα στα χωριά και τις πόλεις που άκουγαν Ευρωπαϊκή μουσικοί και όταν εύλεπαν λυράρη ή λαουτιέρη τον θεωρούσαν παρακατιανό και αλήτη!
Ας σεβαστούμε τον αγώνα των καλλιτεχνών αυτών κι ας τιμήσουμε το έργο τους στο έπακρο αφού εμείς δεν είμαστε άξιοι να δημιουργήσουμε κάτι ανάλογο ως γενιά!
Με βαθειά εκτίμηση στο έργο του,
Γρηγόριος Ιωαν. Αλυσσανδράκης.
Γράφει ο Χρήστος Ν. Χαραλάμπους (Εκδόσεις Εξάντας)
Η γέννηση του γιου μετά τις τρεις θυγατέρες έφερε φως και αρσενική περηφάνεια στη φτωχή οικογένεια του Γιώργη Ξυλούρη (του πατέρα του Ψαρονίκου).
Μέρες ολόκληρες ήτανε στημένες οι τάβλες στ’ Ανώγεια, όλο το χωριό γλεντούσε μερόνυχτα κι οι μπαλωθιές στον αέρα δεν είχανε τελειωμό…
Έτσι γλεντά και χαίρεται η Κρήτη τα μεγάλα γεγονότα.
Σαν μαθητής, άντεξε μόνο μέχρι την τρίτη δημοτικού. Τα γράμματα δεν τ’ άρεσαν και προτιμούσε να βόσκει τ’ αρνιά και τις αίγες και να καμώνεται τον λυράρη.
Στα δώδεκά του χρόνια απόκτησε την πρώτη λύρα και στα δεκατέσσερά του άρχισε κι όλας να παίζει και να τραγουδά σε γάμους και πανηγύρια.
Έφηβος ακόμα, ήταν περιζήτητος στα χωριά της περιοχής του. Όλοι ζητούσανε ν’ ακούσουν τ’ Ανωγειανάκι με τη γλυκιά φωνή.
Το Ηράκλειο αποτέλεσε το σημαντικότερο σταθμό στη ζωή του. Από εκεί ξεκίνησε την καριέρα του κι εκεί γνώρισε την γυναίκα του.
Η ταξική τους διαφορά δεν επέτρεπε το γάμο τους κι έτσι κλεφτήκανε ένα βράδυ και στεφανωθήκανε την επομένη το πρωί.
Ο Ψαρονίκος γαλουγήθηκε με τα ιδανικά της ελευθερίας, της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας. Παιδί της γερμανικής κατοχής, βίωσε ‘ολη τη σκληρότητα του πολέμου.
Δημοκράτης από τα γεννοφάσκια του, ήτανε πάντα παρών στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες της Ελλάδας, με αποκορύφωμα τη δυναμική παρουσία του δίπλα στους φοιτητές του Πολυτεχνείου.
Ό,τι έκανε το ‘κανε με τη θεωρία του στραμμένη στον Ψηλορείτη. Από τα σπηλιαράκια και τ’ αγρίμια του βουνού ανλούσε τη δύναμη και τη λεβεντιά του.
“Παράδεισος θαρρώ ‘ναι η Κρήτη, σύντεκνε”, είχε πει σε μια συνέντευξή του, λίγο πριν τον καλέσουν κοντά τους οι αρχάγγελοι.
Έβαλε στόχο να κάνει γνωστή την κρητική μουσική κι έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και το πέτυχε. Γνώρισε φτώχειες και κακουχίες, αλλά κατάφερε κι έκανε τα ριζίτικα κτήμα του κόσμου.
Από το 1970 μέχρι τον πρόωρο θάνατό του κυριαρχεί στα μουσικά πράγματα της Ελλάδας. Μέσα σε μια δεκαετία δηλάδή ηχογράφησε 37 συνολικά μεγάλους δίσκους, συνεργαζόμενος με σπουδαίους
συνθέτες και ποιητές, ενώ στα συρτάρια των εταιρειών και των συνθετών υπάρχουν ακόμα αρκετά ηχογραφημένα τραγούδια με τη φωνή του, που οι Έλληνες περιμένουν να τα κάνουν δικά τους.
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΓΙΝΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΨΑΡΟΝΙΚΟ ΟΤΑΝ ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ!
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, τότε υπουργός Εξωτερικών
“Τώρα που η φυσική και επιβλητική παρουσία του Ξυλούρη έφυγε από κοντά μας μπορούμε να εκτιμήσουμε την ανθρωπιά του. Σε μια εποχή που η “επιστροφή στις ρίζες” του δημοτικού και λαϊκού τραγουδιού χρησίμευε σαν άλλοθι για μια ύποπτη γραφικότητα και μια εύκολη λαϊκότητα, ο τραγουδιστής της Κρήτης μας δίδαξε την λιτότητα και την απλότητα του πραγματικού λαϊκού ανθρώπου. Ας τον χαιρετίσουμε λοιπόν απλά και λιτά όλοι εμείς που ξέρουμε ότι η φωνή του δεν θα πάψει ποτέ να μας συντροφέψει”.
Γιάννης Κεφαλογιάννης, τότε υφυπουργός Εσωτερικών
“Είμαστε μαζί από παιδιά, στην ίδια γειτονιά, στο ίδιο σχολειό. Μαζί κάναμε τα πρώτα βήματα στα σοκάκια του Κάστρου. Σαν γίναμε παλικάρια εκείνος ήταν ο αρχηγός στις νυχτερινές μας καντάδες κάτω από τα κλειστά παράθυρα των κοριτσιών. Ήμουν δίπλα του στα πρώτα βήματα της καριέρας του. Στις πρώτες του δειλές εμφανίσεις στα κέντρα της Αθήνας και έπειτα στις μπουάτ της Πλάκας. Θυμάμαι ακόμα το πρώτο του δοκιμαστικό συμβόλαιο για 40 μέρες στην “Λήδρα” και την επιτυχία του στην άγνωστη μέχρι εκείνη την ώρα γι’ αυτόν δουλειά. Θυμάμαι τη συναυλία στο “Σπόρτιγκ” που έδωσε ο σύλλογος Κρητών το Μάιο του ’72 και τον Νίκο να τραγουδά την Ξαστεριά και να δακρύζει . Δεν είχε εχθρούς, είχε μόνο φίλους. Δεν θύμωνε ποτέ, γελούσε πάντα . Το τελευταίο μας γλέντι έγινε το καλοκαίρι του ’78, σε ένα γάμο στ’ Ανώγεια. Εκεί έπαιξε την τελευταία του “κοντυλιά” και εγώ χόρεψα”.
Μίκης Θεοδωράκης, μουσικοσυνθέτης
“Ο θάνατος του ήταν μεγάλη απώλεια για την ελληνική μουσική και την Κρήτη”.
Γιώργος Χατζηνάσιος, συνθέτης
“Για μένα ήταν η πιο αντιπροσωπευτική ελληνική φωνή. Η φωνή του χαρακτήριζε τη φυλή μας. Ήταν από τους πιο καλούς ανθρώπους στο επάγγελμα. Πιστεύω ότι θ’ αφήσει δυσαναπλήρωτο κενό και ότι θα περάσουν πολλές γενιές για να ξαναβγεί μια τέτοια φωνή”.
Μίμης Πλέσσας, συνθέτης
“Για μένα άνοιγε το στόμα του και τραγουδούσε η Ελλάδα. Ο χαμός του δεν είναι χαμός του τροβαδούρου, αλλά ενός συμβόλου”.
Γιώργος Θεοδοσιάδης, συνθέτης
” Ήταν η προσωποποίηση της αγνής έκφρασης στο τραγούδι. Η φωνή του ήταν ένα τραγούδι ακόμα κι όταν μιλούσε. Υπήρξε λεβέντης. Κρητικός και στην τέχνη του και στην καρδία και στο ήθος”.
Λινος Κοκοτος, συνθέτης
“Μέχρι τον τελευταίο χρόνο δουλεύαμε μαζί. Οι σχέσεις μας δεν ήταν εκείνες οι τυπικές των συνεργατών. Ο Νίκος ήθελε ν’ ανοίγει το σπίτι του και την αγκαλιά του σε φίλους και συνεργάτες σα γνήσιος Κρητικός. Ήταν πάνω απ’ όλα άνθρωπος, το σπιτικό του δεν θύμιζε ποτέ “σπίτι φιρμάδικο” , κάτι πολύ συνηθισμένο στις μέρες μας. Δεν είδε ποτέ τον εαυτό του σα βεντέτα, τον ενδιέφερε μόνο η σωστή δουλειά. Ο Νίκος Ξυλούρης δεν είχε μόνο μια σπουδαία φωνή, αλλά κι ένα μοναδικό ένστικτο για να δίνει την σωστότερη ερμηνεία. Πάντα έλεγε : “Πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε για να μη χαθεί το ελληνικό τραγούδι”. Χάνοντας τον Νίκο Ξυλούρη, χάσαμε τον πιο σημαντικό πρεσβευτή του ελληνικού τραγουδιού”.
Γιάννης Πάριος, τραγουδιστής
“Χάθηκε ένας πολύ μεγάλος τραγουδιστής κι ένας καταπληκτικός άνθρωπος. Ήταν λεβέντης σε όλα του ο Νίκος, ο φιλαράκος με την πιο γλυκιά καρδιά του κόσμου”.
Τόλης Βοσκόπουλος, τραγουδιστής
“Δεν τον γνώριζα προσωπικά, όμως έχω ακούσει ωραία λόγια γι’ αυτόν. Πάντως είναι ένας συνάδελφος που αφήνει κενό πίσω του”.
Δήμητρα Γαλάνη, τραγουδίστρια
“Δεν υπήρξα φίλη του Νίκου αλλά είχαμε συνεργαστεί αρκετές φορές. Είναι κάπως δύσκολο να μιλήσω με δυο λόγια για τον καλλιτέχνη και κυρίως για τον άνθρωπο Ξυλούρη. Ήταν ευθύς, γνήσιος , με λίγα λόγια αυτό που λέμε “λεβέντης”. Εκείνο που θα θυμάμαι πάντα από τον Νίκο είναι το μόνιμο χαμόγελο στα καλογραμμένα χείλη του και την έξυπνη ματιά του. Δεν νομίζω ότι το ελληνικό τραγούδι θα ξαναγεννήσει έναν Ξυλούρη”.
Τάνια Τσανακλίδου, τραγουδίστρια
“Ο θάνατος του μ’ έχει συγκλονίσει. Φίλος καλός κι ακόμα πιο καλός συνεργάτης ήταν ο Νίκος Ξυλούρης. Η εντελώς ιδιότυπη φωνή του άφησε τη σφραγίδα της στο ελληνικό τραγούδι. Σ’ όλες τις συνεργασίες που είχαμε, είτε στην Αθήνα είτε σε περιοδείες, ο Νίκος ήταν κάτι περισσότερο από καλός συνάδελφος, ήταν ένας λεβέντης. Θα τον έχω για πάντα στ’ αυτιά μου και στη καρδιά μου”.
Τζένη Καρέζη, ηθοποιός
“Ήταν από τα ωραιότερα και τα πιο αγνά πλάσματα που έχω συναντήσει . Όσο καθάρια και όσο συγκλονιστική ήταν η φωνή του, άλλο τόσο ήταν και στη ζωή του γνήσιος και καθάριος. Ήταν σαν αρχάγγελος. Κι ίσως γι’ αυτό πέθανε τόσο νέος. Κι εγώ κι ο Κώστας θυμόμαστε πάντα την συνεργασία μας και τώρα θα τη θυμόμαστε με περισσότερη συγκίνηση”.
Κώστας Καζάκος, ηθοποιός
“Ο θάνατος του Νίκου δεν μας βρήκε απροετοίμαστους, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ο πόνος μας είναι μικρότερος. Όσοι το γνωρίσανε και περισσότερο όσοι δουλέψανε μαζί του ξέρουνε ότι σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος είναι αναντικατάστατος”.
Αλίκη Βουγιουκλάκη, ηθοποιός
“Χάθηκε το παλικάρι με τη φωνή, το ήθος και τη λεβεντιά. Κάτι τέτοιες στιγμές αναλογίζομαι πόσο άδικος είναι ο Θεός”.
Μάνος Κατράκης, ηθοποιός
“Όταν μιλάει κανείς για τον Ξυλούρη δεν μπορεί να μη θυμηθεί το χαμόγελο και τη μεγάλη του καρδιά. Είχε μια απλή λεβεντιά που δύσκολα πια συναντάς. Δίκαια οι Κρητικοί ένιωθαν περήφανοι γι’ αυτόν”.
Αλέξης Μινωτής, ηθοποιός
“Τον θαύμαζα γιατί ήταν ένας καλός κρητικός, ένας θαυμάσιος τραγουδιστής. Λυπάμαι βαθιά που χάθηκε”.
Λυκούργος Καλέργης, ηθοποιός
“Ήταν ο καλλιτέχνης που άφησε τη δική του σφραγίδα όχι μόνο σαν τραγουδιστής αλλά και σαν άνθρωπος”.
